„Kto nie pamięta historii, skazany jest na jej ponowne przeżycie.”
– George Santayana.

W sobotę 22 kwietnia 2023 roku grupa uczniów z naszej szkoły pojechała do Potulic, gdzie wraz z kombatantami i opiekunami wzięła udział w uroczystościach związanych z 78. rocznicą wyzwolenia niemieckiego obozu „Potulice–Lebrechtsdorf”. Choć oswobodzony został 21 stycznia 1945 roku, to tradycyjnie uroczystości odbywają się w kwietniu – miesiącu pamięci narodowej. Pierwszym punktem programu tej szczególnej wycieczki było zwiedzanie kaplicy pałacowej rodu Potulickich. Grupa zeszła też do krypty grobowej przedstawicieli tej rodziny.

Następnie udano się do jednego z pomieszczeń dawnego pałacu Potulickich – odrestaurowanej sali balowej, która była częścią obozu w Potulicach. Wysłuchano tam jego historii. Można też było obejrzeć gabloty z pamiątkami. Później, wraz z przewodnikiem, grupa zeszła do podziemi, gdzie znajdował się karcer i umieszczona jest tablica pamiątkowa z przejmującym napisem: „W tym miejscu więziono, męczono, uśmiercano głodem i torturami bezbronne ofiary – dzieci i dorosłych, tylko dlatego, że byli Polakami”. Z tego miejsca udano się na Cmentarz Ofiar, gdzie nastąpiło oficjalne otwarcie uroczystości obchodów wyzwolenia obozu. Rozpoczęto je od odśpiewania hymnu. Powitano zgromadzonych, odsłuchano wystąpień Burmistrza Miasta i Gminy Nakło nad Notecią Sławomira Napierały oraz zaproszonych gości, m.in. przedstawiciela parlamentu europejskiego i posłów na Sejm RP. Po okolicznościowych przemówieniach miało miejsce uroczyste wręczenie sztandaru miejscowemu Zespołowi Szkolno-Przedszkolnemu im. „Dzieci Potulic”, symboliczne wbicie w drzewiec gwoździ przez przedstawicieli samorządu oraz fundatorów sztandaru. Dokonano jego prezentacji, a uczniowie złożyli nań uroczyste ślubowanie.

Kolejnym punktem uroczystości była msza święta odprawiona na Cmentarzu Ofiar. Po nabożeństwie, odbył się Apel Poległych. Przeprowadzili go żołnierze garnizonu bydgoskiego, a zakończyła salwa honorowa. Następnie delegacje kombatantów, samorządów i innych organizacji złożyły kwiaty i zapaliły znicze pod pomnikiem Ofiar Faszyzmu.

Potem uczestnicy wydarzenia wzięli udział w uroczystym przemarszu, pod bramę
główną byłego obozu, aby przy obelisku złożyć wiązanki kwiatów. Na zakończenie goście
zostali zaproszeni na teren miejscowej szkoły, gdzie czekał na nich poczęstunek.
Przeznaczony dla Polaków obóz przesiedleńczy i pracy w Potulicach (niem. Potulitz, a potem Lebrechtsdorf), istniał w latach 1941-1945. Szacuje się, że przewinęło się przez niego ok. 25 tysięcy osób. Były to głównie rodziny z dziećmi, także z terenu Ziemi Lubawskiej. Początkowo więziono ich na obszarze dawnej posiadłości hrabiny Anieli Potulickiej. Jesienią 1941 r. zaczęto budować obóz. Dwa lata późnej liczył on 30 baraków. Głód, brutalne traktowanie, wyczerpująca przymusowa praca, fatalne warunki zdrowotne i głodowe przydziały żywności, stanowiły narzędzia eksterminacji osadzonych. Znaczna część
dzieci nie przeżyła obozu. Przypominają o tym betonowe krzyże na Cmentarzu Ofiar, a przy nich liczne tabliczki. Widnieją na nich rozdzierające serce liczne imiona i nazwiska dziecięcych ofiar hitleryzmu.
Wyjazd do Potulic społeczności naszej szkoły – 24 uczniów klas szóstych, 5 g, 7a, i 8 b pod opieką p. Teresy Kłosowskiej, Witolda Fafińskiego i Aleksandry Zimnickiej był ważną lekcją poznania historii nazistowskiego obozu oraz dał okazję do uczczenia pamięci jego ofiar.

Tekst / zdjęcia: Teresa Kłosowska